Op 8 augustus 2023 reed ik met de motor van Kortrijk naar het Franse Kassel. Kortrijk, dat wij vooral dankzij de Guldensporenslag en zijn middeleeuwse monumenten kennen,  was tijdens de Romeinse periode een welvarende vicus aan de Leie op het kruispunt van twee Romeinse heirbanen, met name deze tussen Kassel en Tongeren en deze tussen Doornik en Oudenburg. de naam van de nederzetting Cortoriacum dateert van de laat-Romeinse tijd. In de Notitia Dignitatum wordt de infanterie-eenheid  van de de zogenaamde Cortoriacenses vermeld.  Zij waren samen met de Tungrecani verantwoordelijk voor de bewaking van de Romeinse heerbaan tussen Tongeren en Kortrijk. Van de nederzetting hebben echter weinig archeologische restanten de geschiedenis hebben overleefd. Ter hoogte van de Langemeersstraat en de Romeinselaan situeerde zich een Romeins grafveld van de 1ste- tot begin 3de eeuw na Christus.  In 2006 vonden de archeologen resten van aanlegsteigers van een rivierhaven terug. Die zou in gebruik geweest zijn tussen het midden van de eerste eeuw en het derde kwart van de derde eeuw. 

De Romeinse stad Autun werd onder de naam Augustodunum omstreeks 16-13 voor Christus gesticht door keizer Augustus tijdens zijn reorganisatie van de provincie Gallia. De stad lag op de oevers van de Atuvaros (Arroux) langs een belangrijke route die Cavillonum (Chalon-sur-Saône) verbond met Bibracte, het machtige Gallische oppidum van de Haedui op de Mont Beuvray. Vandaag maakt het deel uit van het uitgestrekte natuurpark van Le Morvan tussen Beaune en Nevers. Augustodunum dat zichzelf sierde met de titel van "soror et aemula Romae", (zuster en navolgster van Rome) ontwikkelde zich tot de hoofdstad van de civitas van de Haedui, een belangrijk politiek, administratief, economisch en intellectueel centrum, een symbool van de Romeinse macht. De ontwikkeling van de stad trok de omringende bevolking aan en in het bijzonder ook de inwoners van Bibracte dat geleidelijk in de vergetelheid raakte. Na de val van het Romeinse Rijk geraakte Autun, net als andere steden in Europa, in verval. Na het jaar 1000 wist de stad zich echter te herstellen en beleefde tijdens de twaalfde eeuw een nieuwe bloeiperiode. De prachtige Kathedraal Saint-Lazare uit de twaalfde eeuw is daar een schitterend voorbeeld van.

De reiziger die tijdens de Romeinse oudheid van Tongeren of Trier naar Lyon of Arles trok, passeerde ongetwijfeld Andesina, het hedendaagse Grand. De Romeinse stad lag aan de Romeinse weg die tegenwoordig de Via Agrippa wordt genoemd en die zowat de langste heerbaan van Europa moet zijn. In Gallië gaat het Romeinse wegennet terug op de opmetingen die tijdens het gouverneurschap van M. Vipsanius Agrippa werden georganiseerd. Omdat specifiek de weg die van Arles via Lyon naar Trier en Keulen liep, tijdens het gouverneurschap van M. Vipsanius Agrippa werd opgemeten en aangelegd, wordt hij naar de nauwste medewerker en vriend van keizer Augustus genoemd. Hij liep van Arles over Orange, Valence en Vienne naar Lyon en richtte zich van daaruit via Chalon-sur-Saône, Langres, Metz en Trier naar Keulen. De heerbaan verbond zo Zuid-Gallië met Germanië en was onontbeerlijk zowel voor het bestuur van de provincies als voor het handelsverkeer. 

Langs de weg van Ossonoba (Faro) naar Ebora (Evora) lagen grote en luxueuze landgoederen. Eén ervan was de villa rustica van Milreu bij Estoi in de Portugese Algarve op zo’n acht kilometer van Faro. Faro was tijdens de Romeinse periode een belangrijke havenstad en draaischijf voor garum, wijn en olijfolie. En zo was de stad een belangrijke markt voor het omliggende platteland waarvan de villa van Milreu een excellent voorbeeld is. Het complex werd in 1877 ontdekt door de Portugese archeoloog Estácio da Veiga. Hij was lyrisch over de ruïnes en vondsten in de omgeving. Daarbij nam hij aan dat zij deel uitmaakten van de Romeinse stad Ossónoba:

Eén van de mooie kuststadjes van de Portugese Algarve is Tavira. De rijke geschiedenis ervan gaat terug tot de 8ste eeuw v.Chr. toen de Feniciërs hier een stad bouwden, compleet met een stadsmuur, tempels en een haven. Het ging om een Fenicische handelspost. De nederzetting situeerde zich boven op de heuvel waar nu de ruïnes van het Castelo de Tavira staan zoals blijkt uit een deel van de muur dat dateert uit de 8e eeuw v. Chr. en dat aan het licht kwam tijdens een archeologische campagne in 1997. Deze stad werd twee eeuwen later vernietigd door de Turdetani die de heuvel tijdens de 5de en de 4de eeuw bewoonden. Ze verbouwden het fort en veranderden de naam van de plaats in Talábriga. Deze nederzetting werd verlaten en vervangen door het oppidum van Cerro do Cavaco dat zich één kilometer ten noorden van Tavira situeert en van het einde van de 4de tot het einde van de 1ste eeuw v. Chr. werd bewoond. Cerro do Cavaco overleefde de regering van Augustus niet.

Tussen 218 en 201 v.Chr. vond de 2de Punische oorlog  plaats. Tijdens deze oorlog trok de Carthaagse generaal Hannibal vanuit Cartagena in Spanje met zijn troepen en olifanten tegen het machtige Rome op. Oorspronkelijk was Cartagena, na de verovering door de Romeinen in 209 v. Chr. Carthago Nova genoemd, een Fenicische kolonie. Hasdrubal de Schone, een legeraanvoerder uit Carthago, stichtte de stad in de 3de eeuw v.Chr.. Van daar via de pas Montgenèvre  naar Turijn is circa 1500 kilometer.

Lang voor de Romeinen de Alpen overstaken om richting Frankrijk en Spanje te trekken, hadden Griekse kolonisten vanaf de 7de eeuw v. Chr. op de kusten van Spanje en Zuid-Frankrijk reeds talrijke steden gesticht.  Op de Spaanse kust waren dat onder meer Elche, Empuries en Roses, op de Zuid-Franse kust Marseille, Antibes en Agde. Deze ontwikkelden zich tot bloeiende handelsplaatsen van de Middellandse Zee. Archeologische restanten ervan zijn tot de dag van vandaag zichtbaar. Herakles was de ontdekkingsreiziger die tijdens zijn omzwervingen bij de barbaarse volkeren de beschaving verspreidde en voor de Griekse kolonisten het pad effende.  De invloed van de mythe was zo groot dat Griekse steden Herakles als hun feitelijke stichter uitriepen. In de Griekse culturele traditie was de kolonisatie zo ten lange laatste onlosmakelijk verbonden met het mythe van Herakles. de weg van Herakles  is wellicht zo genoemd dankzij deze Griekse kolonisten.

Vanaf de havenstad Aquileia en Forum Iulii (Cividale del Friuli) liep een belangrijke Romeinse weg door de Alpes Carnices naar Virunum (Klagenfurt) en Noreia (Neumark). Deze route passeerde onder meer via Kobarid, Srpecinca (Bovec), Log pod Magartom (Bovec) en de Passo di Pedril. De Juliana Trail liet ons tijdens de eerste week van juli 2022 kennis maken met enkele Sloveense delen van deze fascinerende maar o zo slecht gedocumenteerde heerbaan. 

De oude Romeinen bouwden enkele spectaculaire bruggen. En een aantal ervan staat nog steeds overeind. In Saint-Chamas in de centrale Provence ligt een bevallige brug die met een enkele boog de rivier de Touloubre overspant. Het is le Pont Flavien. Wellicht is het de mooiste Romeinse burg van Frankrijk, voor veel geleerden zelfs de mooiste Romeinse brug buiten Italië. De brug ligt op een secundaire route die Marseille met Arles verbindt. In de jaren 20 v.Chr. voerde Marcus Vipsanius Agrippa in opdracht van keizer Augustus een wegenbouwprogramma uit in de Provence. Het resultaat ervan was de aanleg van de Via Julia Augusta. Dit zou Flavos een kans hebben gegeven om zijn stempel op een zeer zichtbare manier te drukken, zijn toewijding aan de Romeinse waarden te verkondigen en het belang van zijn eigen personage te benadrukken. De antieke weg is er nog steeds duidelijk zichtbaar. Diepe sporen van de wielen van karren zijn duidelijk zichtbaar in het wegdek aan weerszijden van de brug. De eeuwen van verkeer van de Romeinse tijd tot in de 20ste eeuw hebben hun sporen nagelaten en zijn compleet in het wegoppervlak dat brug bedekte gesleten.

Onder Romeins bewind liepen door Zuid-Frankrijk meerdere wegen. De voornaamste was ongetwijfeld de via Domitia, die Italië met Spanje verbond. Belangrijke Romeinse steden langs deze heerweg waren Narbonne, Béziers, Nîmes, Cavaillon en Gap. Nîmes was trouwens een belangrijk wegenknooppunt. Liefst zes andere secundaire routes vertrokken vanuit deze stad.

In 2008 wandelde ik in Lyon hoog op de heuvel van Fourvière over de decumanus maximus van de voormalige Colonia Copia Claudia Augusta, kortweg Lugdunum. Fourvière is het historische centrum van deze Franse stad. Daar boven ontplooit zich een schitterend panorama. De lucht was dreigend en niet veel later trok een onweer over Lyon. Wie het plan van Lugdunum aandachtig bekijkt, ziet hoe die decumanus maximus verbonden is met de uitvalswegen van de antieke stad. Strabo, de Griekse geograaf en tijdgenoot van Augustus, vermeldt in een notitie hoe de omvangrijke wegenaanleg van M. Vipsanius Agrippa in de Tres Galliae er uit zag en waarom hij Lyon als voornaamste knooppunt koos.

Reizen over Romeinse wegen kan je ook met de fiets vlak bij huis.