Tussen 58 en 51 verovert Caesar heel Gallië, ten koste van honderdduizenden mensenlevens. Zijn Commentarii schetsen een ontluisterend beeld van een van de meest bloedige oorlogen uit de geschiedenis. Het zogenaamd objectieve militaire verslag aan de senaat in Rome is een schoolvoorbeeld van historische manipulatie. Eén van zijn meest vooraanstaande tegenstanders is Ambiorix, de vorst van de Eburonen.

Over Ambiorix is echter weinig geweten. Dat hij toch in de annalen van de geschiedenis zijn plek kon opeisen dankt hij grotendeels aan zijn vijand Caesar die hem vermeldt in zijn Commentarii de bello Gallico.  Nadat Ambiorix in 54 voor Christus anderhalf Romeins legioen in een hinderlaag heeft gelokt en uitgeroeid trekt hij samen met de Nerviërs en de Treveren op tegen het kamp van Cicero. Caesar weet net op tijd een nieuwe ramp te voorkomen en zint op wraak. 50.000 goedgetrainde en zwaarbewapende Romeinse soldaten laten in de daaropvolgende jaren een spoor van dood en vernieling achter. De Eburonen verdwijnen in de nevelen van de geschiedenis. Ambiorix zelf weet te ontkomen en vlucht de Rijn over. Van hem wordt nooit meer iets vernomen.

Caesars narratief over de dappere Ambiorix moet met de nodige kritische zin worden gelezen. Traditioneel wordt hij voorgesteld als een vrijheidslievende held. Niet alleen Caesar lag met zijn uitspraak dat van alle Galliërs de Belgen het dapperst waren, aan de basis van deze mythe. Tijdens de 19de eeuw lanceerde de romantiek de idee dat elk volk een ziel heeft waardoor het zich onderscheidt van andere volkeren. Voor het nieuwe België dat zich in 1830 in moeilijke omstandigheden van Nederland afscheidde en haar onafhankelijkheid uitriep, was dit niet anders. En zo werd Ambiorix een van de grote figuren in de Belgische geschiedenis. Daarbij werd gemakshalve over het hoofd gezien dat deze Eburonenvorst in zijn houding tegenover Caesar op zijn minst een dubbele rol speelde.

Vanuit die idee behandelt Robert Nouwen de historische figuur van Ambiorix en schetst hij hoe de mythe samen met zijn standbeeld in Tongeren tot stand is gekomen. 

 

Coverfoto: Sofie Nouwen

Sterck & De Vreese

Gorredijk, 2023 (paperback, 238 p.)

2de druk

ISBN: 9789464710557

 

Uit de pers:

 

Wouter van Dijk, in Hereditas Nexus, 8 mei 2025

Nouwens’ Ambiorix is een welkomen bijdrage aan de geschiedschrijving van de Gallische oorlog in de Lage Landen, waarover we mede dankzij archeologische ontdekkingen de laatste jaren steeds beter kunnen duiden hoe en waar die zich afspeelde.

 

Vincent Hunink, in Hermeneus 95,4, 2023, p. 83

Nouwens boek is een welkome aanvulling op de bestaande boeken over de Romeinse periode. Verplichte literatuur voor alle Belgische liefhebbers van de oudheid. En voor de 'Hollanders' alleszins aanbevolen.

 

Geertje Dekkers, in Historisch Nieuwsblad 10, 27 september 2023

De vererende visie op de Eburonenkoning had meer te maken met nationalistisch wensdenken dan met historische correctheid, laat Robert Nouwen zien in Ambiorix tegen Caesar. Voor het ware verhaal beschrijft hij uitgebreid de beperkte antieke bronnen, en met name Caesars verslag van zijn veroveringen in Gallië – want de botsing met de Eburonen was onderdeel van die jarenlange campagne.

 

Myriam Blieck, Luna Corthals, in VRT NWS, 22 september 2023

De vijf boeken van de week: de nieuwe Tommy Wieringa, waarheid en mythe over Ambiorix en een roman uit de cryptowereld

Waarom is Ambiorix een Belgische nationale held? Historicus Robert Nouwen zoekt het uit in "Ambiorix tegen Caesar. De feiten en de mythe".

 

Herman Clerinx, De opportunist Ambiorix, in Geschiedenis magazine, 19 september 2023

Tijdens de Gallische oorlogen van Julius Caesar lukte het de Gallische leider Ambiorix om anderhalf Romeins legioen uit te schakelen. Als leider van de Eburonen, die tussen Rijn en Maas woonden, was hij de enige inheemse aanvoerder die hierin slaagde. Het maakte hem in de 19de eeuw een nationale held in België. Dit traditionele beeld van Ambiorix wordt nu sterk bijgesteld. (pdf)

 

Jef Abeel, in Histoforum, 28 augustus 2023 & Kleio-Historia, nr. 18. (2023) 

Robert Nouwen heeft grondig onderzoek doorgevoerd van de geschreven en de archeologische bronnen. Bij die geschriften horen zowel de Griekse en Latijnse schrijvers als de auteurs uit de 19de en 20ste eeuw. Behalve over Ambiorix, Boduognat, Vercingetorix en andere helden, krijgen we ook veel informatie over de structuur en omvang van het Romeinse leger en over de Gallische legers, die numeriek in de meerderheid waren, maar tactisch moesten onderdoen voor Caesar. ... Dit is een zeer boeiend boek dat voor het grote publiek wat meer inzicht schenkt in de figuur en betekenis van Ambiorix en van Caesar.

 

Paul Van Aelst, in Humanistisch Verbond, 16 juli 2023

Met dit werk Ambiorix tegen Caesar zorgt Nouwen voor een nuchter verslag van wat gebeurde tijdens die bewuste veroveringsoorlog van de Romeinen. Hij trekt een haarscherpe grens tussen feiten en mythe. Hij ontziet niemand die bijdroeg om van Ambiorix een publieke figuur te maken ten dienste van politiek en geldgewin. Zo is dit boek niet enkel de illustratie van de recuperatie van vermeende historische feiten, maar onderstreept het tevens het nu van verder archeologisch onderzoek. 

 

Walter Smits, in Kunsttijdschrift Vlaanderen, 03 juli 2023

Nouwen citeert uit de Romeinse bronnen, waaronder op de eerste plaats Caesar, en uit de 19de-eeuwse kranten. Hij schetst goed het historische debat rond Ambiorix en Atuatuca en de mogelijkheden van de archeologie. Hij verheelt niet de blijvende lacunes in onze kennis, zoals de lokalisatie van Atuatuca en de motieven van de protagonisten.

 

Tom Doesborg, in 1limburg.nl, 19 juni 2023

Het Plateau van Caestert, net over de grens bij Maastricht, was niet het legerkamp waar 2000 jaar geleden twee legioenen van de Romeinse legeraanvoerder Julius Caesar in de pan werden gehakt. Volgens historicus Robert Nouwen is hier geen enkel bewijs voor.

 

Patrick de Rynck, in De Standaard der Letteren, 10 juni 2023

Het boek van de Vlaamse historicus Robert Nouwen, Ambiorix tegen Caesar, ... nuanceert ferm de clichématige oorlogspolariteit ‘dappere Galliërs versus militair superieure Romeinen’. 

Er zijn grofweg twee soorten vulgariserende geschiedenis: de eerste soort brengt de resultaten van het onderzoek, in de tweede soort geeft de auteur meer inzicht in de manier waarop historici te werk gaan en welke gaten in de kennis er zijn. Het boek van Nouwen behoort tot de tweede soort.

 

Jona Lendering, in Mainzer Beobachter, 31 mei 2023

Ambiorix tegen Caesar is momenteel het beste overzicht van de weerstand die de Eburonen boden aan de Romeinse legioenen. U weet wel, Ambiorix vernietigde het Veertiende Legioen bij een plek genaamd Atuatuca. Dat moet ergens liggen in de omgeving van Tongeren.

 

Michel Dutrieue, in Stretto, 28 mei 2023

De naam Ambiorix kreeg bekendheid dankzij Caesars “De Bello Gallico” maar ook vandaag is hij nog steeds deel van het collectief geheugen. ... De Vlaamse canon haalde hij niet, maar dat maakt Robert Nouwen goed met dit diepgravend boek over Ambiorix.

Wil u alles weten over deze historisch-mythische figuur, een historische sensatie, kan u voortaan terecht in dit schitterend boek van Robert Nouwen.

 

Joos Meesters, in Belang van Limburg, 27-28 mei 2023

In 2005 werd Ambiorix in Vlaanderen verkozen tot vierde grootste Belg aller tijden, maar in zijn nieuwe boek werpt de Tongerse historicus Robert Nouwen nieuw licht op de koning van de Eburonen.

 

Chris Delarivière, in Historiek.net, 19 mei 2023 & SPQR Nieuwsbrief, 6 juli 2023

Over de rol van Ambiorix is al heel wat inkt gevloeid. In 2005 werd hij tot vierde grootste Belg uitgeroepen en in de recente tv-reeks Het verhaal van Vlaanderen speelde hij een glansrol. De vraag rijst dan ook: wat valt er verder nog te vertellen over de legendarische Belg? Heel wat, zo blijkt uit het jongste boek van historicus Robert Nouwen. In Ambiorix tegen Caesar ontrafelt hij met bijna chirurgische precisie feiten en mythe. De auteur laat er alvast geen twijfel over bestaan: in Ambiorix’ verhaal versmelten historische feiten van twee millennia geleden met romantische fantasieën uit de negentiende eeuw toen het nog jonge België behoefte had aan nationale helden.