Naar aanleiding van een mooie ets van Medard Verburgh die ik een tijdje geleden kocht, schreef ik reeds een blogje over de Ponte Pietra en de Via Postumia, de belangrijke Romeinse heerbaan in Gallia Cisalpina, die volgens Strabo en Tacitus in 148 voor Christus werd aangelegd door de Romeinse consul Postumius Albinus.
De weg was aangelegd als een militaire verbindingsroute tussen de steden Genua, Tortona, Piacenza, Cremona, Verona, Vicenza en Oderzo met Aquileia. Op die manier verbond de heerbaan de twee belangrijkste Romeinse havens van Noord-Italië, namelijk Aquileia met zijn belangrijke rivierhaven die vanaf de Adriatische Zee toegankelijk was, en Genua aan de Middellandse Zee.
In Genua sloot de Via Postumia aan op de Via Iulia Augusta die in 13 voor Christus werd gebouwd in opdracht van keizer Augustus. Deze route moest Rome met de zuidkust van Gallië verbinden. De weg liep onder meer langs de trofee van Augustus bij La Turbie om tenslotte Arles te bereiken. In Piacenza sloot de Via Postumia aan op de Via Aemilia, die van daar uit naar Rimini liep. De Via Postumia bleef, met enkele aanpassingen, in gebruik tot ten minste de achtste eeuw na Christus. Daarna geraakte de weg geleidelijk in onbruik.
Op verschillende plaatsen is de Via Postumia nog herkenbaar in het hedendaagse wegennet. Zo bij voorbeeld draagt de provinciale weg van Vicenza richting Treviso de naam Strada provinciale 102 Postumia romana. Het stuk tussen Vicenza en Oderzo is vrijwel kaarsrecht en de oorspronkelijke route kan met hulp van kaarten of satellietfoto's eenvoudig gereconstrueerd worden. Ook zijn de vaak nog actieve delen met een rechte lijn met elkaar verbonden.
In Verona werd een mijlpaal gevonden, die erg beschadigd was. Hij wordt nu bewaard in het Museo Maffeiano. Op deze mijlpaal staat de volgende tekst te lezen:
S(purius) Postumius S(puri) f(ilius) S(puri) n(epos) Albinus co(n)s(ul) CX(X)II (milia passuum) Genua Cr(e)mo(nam) XXVII (milia passuum)
Spurius Postumius, zoon van Spurius, kleinzoon van Albinus, consul , 122 mijl Genua, 27 mijl Cremona
Naast de naam van de bouwer van de weg vermeldt de mijlpaal de afstanden van Verona tot Genua en tot Cremona afgeleid. Een Romeinse mijl staat gelijk aan 1478 meter. In Verona loopt de Via Postummia over de Corso Cavour, de Corso Portoni Borsari, langs het oude Forum Romanum (nu Piazza delle Erbe) tot aan Basilica di Santa Anastasia. De straat valt samen met de Decumanus Maximus van de stad.
Een stuk van de Via Postumia werd gereconstrueerd onder de Arco dei Gavi. De Gavi-boog werd gebouwd in de eerste eeuw na Christus. Het is een van de weinige triomfbogen uit de Romeinse tijd die werd gebouwd ter ere van een rijke familie, namelijk de gens Gavia, een adellijk Romeins geslacht van Verona. Bovendien is het een van de weinige bogen op een vierkant grondplan met twee doorgangen. Wegens een teken dat in de steen was gegraveerd, werd eeuwenlang aangenomen dat de boog een ontwerp van Vitruvius was. Tijdens de Renaissance was de boog een van de meest bewonderde monumenten in Verona. Humanisten en oudheidkundigen beschreven de boog uitvoerig en bestudeerden de verhoudingen en de decoratie van het bouwwerk. De boog werd vermoedelijk naar aanleiding van een belangrijke gebeurtenis gebouwd als een symbolisch monument van gemeentelijke vrijheden. De Gavi-boog werd opgenomen in de nieuwe stadsmuren, die vanaf de 12de eeuw op de oever van de Adige werden gebouwd. De boog staat nu niet meer op zijn oorspronkelijke plaats, maar werd in 1805 door de troepen van Napoleon ontmanteld om zo een betere verkeersdoorstroming te realiseren. Gelukkig bleven de oorspronkelijke stenen bewaard waardoor de boog rond 1930 langs de Via Postumia aan de oostkant van Castelvecchio kon worden herbouwd.
Wat verder staat de Porta Iovia of de Porta Borsari die dateert uit de eerste eeuw na Christus. Waarschijnlijk werd deze poort gebouwd boven op een reeds bestaande poort uit de eerste eeuw voor Christus. Een opschrift uit de tijd van keizer Gallienus vermeldt een restauratie in 265 na Christus. De Via Postumia liep door de poort, die de hoofdtoegang van de stad was en om die reden ook rijkelijk was versierd. In de buurt van de poort stond een kleine tempel die gewijd was aan Jupiter lustralis. Vandaar de Romeinse naam Porta Iovia. In de middeleeuwen was haar naam Porta di San Zeno, terwijl de naam ‘Porta Borsari’ uit de periode stamt toen de zogenaamde bursarii namens de bisschop bij de poort tol hieven van Verona.
De façade, van lokale witte kalksteen, heeft twee bogen geflankeerd door halve zuilen met Korinthische kapitelen die het entablement en het fronton ondersteunen. Met het entablement wordt in de klassieke bouwkunst specifiek de structuur boven de zuilen bedoeld, gewoonlijk bestaand uit architraaf, fries en kroonlijst. Daarboven bevindt zich een muur van twee verdiepingen met twaalf boogramen, waarvan sommige zijn opgenomen in kleine nissen met driehoekig fronton.
Na de Porta Borsari gaat de Via Postumia over in de decumanus maximus van Verona. Vandaar loopt de weg langs de Chiesa di San Giovanni in Foro naar het hart van de stad, de Piazza delle Erbe. Dit prachtige oude marktplein situeert zich op de plek waar vroeger het Romeinse forum lag. Het wordt beschouwd als een van de mooiste stadspleinen van Italië. Het Capitolium van Verona was een complex dat deel uitmaakte van het Forum van de Romeinse stad. Het heiligdom was gewijd aan Jupiter, Minerva en Juno. Delen ervan kunnen worden bezocht onder de middeleeuwse Loggia di corte Sgarzerie, in de crypte van de kerk van San Benedetto al Monte en onder Palazzo Maffei. Tegenover de Piazza del Erbe ligt de Torre del Gardello. Wanneer men het steegje erlangs inslaat bereikt men na enkele tientallen meter de Piazetta Monte waar zich de Loggia di corte Sgarzerie bevindt. Wanneer men daar de trap afdaalt om er de Cryptoportico Capitolino te bezoeken, ziet men een klein fragment van het antieke kadaster van het platteland rond Verona. Het dateert tussen 40 en 30 voor Christus.
De familie Della Scala heeft ook een link met de Basilica di Sant’Anastasia, de grootste kerk van Verona. De basiliek staat in het noordoosten van de oude stad op de plaats waar de belangrijkste Romeinse straat eindigde, de decumanus maximus. In het verlengde van de Via Postumia bouwden de Romeinen stroomafwaarts nog een tweede stenen brug, de Ponte Postumio, die echter niet bewaard bleef.
Aan de overzijde van de Adige ligt het Romeinse theater van Verona en het Museo Lapidario Maffeiano van waaruit je een mooi zicht hebt op de Ponte Pietra. Een lapidarium is, vrij vertaald, een beeldhouwwerkenverzameling, waartoe bijvoorbeeld ook sarcofagen en tabletten met inscripties kunnen behoren, als het maar van steen is. Het lapidarium van markies Scipione Maffei kwam halverwege de 18de eeuw tot stand en is daarmee een van de oudste archeologische musea in Europa. Net als de Gardino Giusti werd het beeldhouwwerkenmuseum tijdens een Grand Tour dikwijls bezocht. Ook Goethe liep hier rond. Hij zag er, net als de hedendaagse bezoeker, een intigrerende verzameling van oudheden die in Verona werden gevonden.
Kaartje: romano impero
