Op het einde van de jaren ‘80 van de vorige eeuw had ik als jong ambtenaar uit de erfgoedsector geregeld de gelegenheid het kasteel van Rijkel te bezoeken. Op dat ogenblik was daar de toenmalige Provinciale Dienst voor het Kunspatrimonium gevestigd. Vergaderingen met betrekking tot beleidsvorming rond het Limburgs historisch erfgoed vonden hier plaats. De Provincie Limburg speelde op dat ogenblik een ambitieuze voortrekkersrol in wat men later zo mooi erfgoedzorg zou gaan noemen.

De Romeinse weg, die van Tongeren naar Maastricht liep, was ongetwijfeld de belangrijkste verbinding vanuit onze regio met Keulen. Het traject Tongeren-Maastricht-Keulen kan zeer goed gevolgd worden via de Jaminéstraat en de Blaarstraat. De verbinding werd verbroken door de aanleg van het bedrijventerrein Tongeren-Oost. Na Tongeren-Oost is de weg opnieuw te volgen via Millen, Herderen en Riemst. Sommige stukken bleven als veldweg bewaard, de meeste als verkavelingsweg. Eén van de karakteristieken van deze weg is het grote aantal tumuli die erlangs werden opgericht, onder meer in Blaar (afgegraven) en Herderen. Bovendien bezat hij tijdens de volledige Romeinse periode, maar ook nog lang daarna een niet te onderschatten militair en economisch belang.

Het is het gat van één van de vier Naiaden, de mooie naakte nimfen die de rivieren, meren, zeeën en onderwaterwereld beschermen. In het midden worstelt de Glaucus met een vis. De mooie dames op de Fontana delle Naiadi van de hand van de Siciliaanse beeldhouwer Mario Rutelli zorgden destijds voor nogal wat opschudding, zo publiek sensueel. Het was een schande, zulke naakte deernen in hartje Rome. De katholieke kerk was zelfs van oordeel dat gerespecteerde vaders en jonge mannen onnodig werden verleid. Gelukkig werden de verleidelijke dames niet weggehaald.

Trier, de stad van de keizer Constantijn en van Karl Marx op de rechteroever van de Moezel, heeft alles voor een trip van enkele dagen. In weinig steden is de geschiedenis nog zo aanwezig. Met reden prijken de Romeinse monumenten van de stad, de Dom en de Onze-Lieve-Vrouwekerk sinds 1986 op de lijst van Unesco Werelderfgoed. Trier is, samen met Worms, de oudste stad van Duitsland en ook het oudste bisdom ten noorden van de Alpen.

Eén van de absolute meesterwerken van de prentkunst is de Vollard-suite van Picasso, een set van 100 etsen die Pablo Picasso tussen 1930 en 1937 creëerde.

Monumenten van macht worden vaak politiek gerecupereerd vanuit een zekere nostalgie naar de grootsheid van het nationale verleden, vanuit een nostalgie die verwijst naar een grondstroom onder het volk en leidt naar een doctrinaire interpretatie van een geschiedenis die de facto nooit werkelijkheid is geweest.

Aan het einde van de jaren ‘20 van de vorige eeuw zwierf Marnix Gijsen door Griekenland. Zijn impressies schreef hij neer in ‘Odysseus achterna’, dat in 1930 verscheen. Op Kreta aanschouwde hij het levenswerk van Arthur Evans (1851-1941), de Engelse archeoloog die de opgravingen in Knossos leidde.

Riksingen is één van die mooie oude kerkdorpen van Tongeren. Eén van de oudste vermeldingen als Rixinges dateert van 1205 . Het dorp was een deel van de stadsvrijheid Tongeren.  De plaatselijke kerk, die oorspronkelijk van 1036 dateert, was een kwartkapel van de Onze-Lieve-Vrouweparochie van Tongeren. In dit kerkdorp werden volgens de oudere literatuur restanten van Romeinse villae, twee tumuli, en de sporen van centuriatio geïdentificeerd.

Weinigen bevroeden dat de Hoeise Steenweg in de richting van Crisnée en Hoei deel uitmaakt van de voormalige Romeinse weg die van Tongeren via onder meer Amay, Vervoz en Aarlen naar Metz liep.  Hij wordt op de Ferrariskaart eveneens ‘Chemin Brunehaud’ genoemd. Deze weg snijdt in een rechte lijn kilometers ver door het landschap.  Hij kruist ter hoogte van Malmaison de Romeinse weg Bavay-Trier en ter hoogte van Senonchamps de weg Reims-Keulen. Ter hoogte van Aarlen volgde het kruispunt met de weg Reims – Trier. Gezien zijn plaats in het Romeinse verkeersnet was ook deze verbindingsroute van een cruciale betekenis voor de administratieve organisatie van onze regio.

Tijdens wat opzoekingen rond de betekenis van de Romeinse wegen voor de hedendaagse samenleving, en bijzonder de Romeinse weg tussen Tienen, Tongeren en Maastricht, kwam ik terecht bij R. G. Collingwood (1889-1943). De reden hiervoor is eenvoudig. Het Romeinse wegennet is voor de verspreiding van ideeën van fundamenteel belang geweest. Indien wij het erfgoed van de Grieks-Romeinse oudheid enerzijds en van het christendom anderzijds beschouwen als fundamenten van onze Europese cultuur, dan heeft het Romeinse wegennet een zeer substantiële rol gespeeld in de ontwikkeling ervan.

Telkens ik in Rome kom, passeer ik even op de Capitolijnse heuvel om een bezoekje te brengen aan Marcus Aurelius te paard. Waar het ruiterstandbeeld in het antieke Rome stond is niet bekend. De oorspronkelijke sokkel van de 2de eeuw werd in 1663 nabij Sint-Jan van Lateranen teruggevonden in de ruïnes van de villa van Domitia Lucilla, de moeder van de keizer-filosoof. Paus Paulus III , in een vorig leven Alessandro Farnese, liet het in 1538 plaatsen op de Piazza del Campidoglio, midden op het nieuwe plein dat Michelangelo had ontworpen. In 1981 werd het voor restauratiewerkzaamheden naar binnen werd gehaald. Enkele malen heb ik het in het Palazzo Nuovo achter glas bewonderd. Tegenwoordig prijkt het op de centrale plaats in de nieuwe glazen binnenhal van het Palazzo dei Conservatori, een schitterend museum waar je ook de fundamenten van de tempel van Iupiter Capitolinus nog kan ontdekken. Buiten op de Campidoglio staat ondertussen een exacte kopie van het ruiterstandbeeld. Ik kan daar mee leven.

De Romeinse elite ondernam soms verre reizen. Onder meer van M. Tullius Cicero weten wij dat hij voor langere tijd een studiereis naar Griekenland ondernam. Ook toeristische reizen bleken bijzonder populair. Reisimpressies of reisverslagen daarvan bleven nauwelijks bewaard. Een uitzondering daarop vormt een satire van de dichter Horatius. In 37 v.C. reisde hij in het kader van een diplomatieke missie samen met Vergilius en Maecenas over de de Via Appia naar Brindisi.