Deze ochtend viel mijn oog op een foto bij het artikel in DS "De Eerste Wereldoorlog is nog niet voorbij". Als ondertitel las ik "Een vluchtelingenkamp met uit Turkije verdreven Grieken (1922)". De foto was één van de documenten in de tentoonstelling " Voor de beschaving " in het In Flanders Fields Museum (IFFM) in Ieper.
Mijn aandacht was vooral getrokken door de tempel op de achtergrond. Het gaat om de tempel van Hephaistos in Athene, ook wel eens abusievelijk de tempel van Theseus genoemd. Het is een van de best bewaarde oud-Griekse tempels, gelegen aan de westkant van de Agora van de antieke stad. De tempel kan met zekerheid worden geïdentificeerd dankzij Pausanias (1, 14, 6), die schrijft dat er een tempel van Hephaistos boven de Kerameikos en de Stoa Basileios lag en dat er een standbeeld van de godin Athene bij stond. De tempel dateert van de tweede helft van de 5de eeuw v.Chr. en werd rond dezelfde tijd als het Parthenon gebouwd. Hephaistos was de beschermer van de metaalbewerkers . In de beschrijving van de Library of Congress Prints and Photographs Division Washington staat bij deze foto de volgende notitie: "Refugees in front of the ruins of the temple of Thesus".
Oppervlakkig gezien gaat het om een liefelijk tafereel van enkele vrouwen die op een zonnige dag de was hebben gedaan en kleding herstellen. Maar de realiteit is anders. Bij een tweede foto die wellicht op dezelfde dag werd genomen, lezen wij in de online catalogus: "Tent village in the shadows of the Temple of Theseus, Athens, where Greek refugees make their homes" Het zijn de slachtoffers van de Megali Katastrofi.
Door de Turkse overwinning op de Grieken in de stad Smyrna (Klein-Azië, het huidige Turkije), moesten meer dan een miljoen Grieken in 1922 hun geboortegrond ontvluchten. Smyrna is in wezen een Griekse stad op de Ionische kust van Turkije. De Grieken vestigden zich voor een belangrijk deel op de Griekse eilanden in de Egeïsche Zee. Maar ook in Athene kwamen talrijke vluchtelingen terecht. Later vond een gedwongen bevolkingsuitwisseling plaats waarbij de Turken Griekenland moesten verlaten en de Grieken Turkije, zoals was vastgelegd in het Verdrag van Lausanne (1923). De Turkse overheid had toen al de officiële naam van de Griekse stad Smyrna veranderd in de huidige naam: İzmir.
Het is in zekere zin niet te verwonderen dat bij deze tempel tussen 1920 en 1930 voor Griekse vluchtelingen tenten werden ingericht zoals de foto hierboven toont. De tempel van Hephaistos bleef zo goed bewaard omdat hij wellicht sedert de 7de eeuw gedurende eeuwen als kerk van Ag. Georgios functioneerde. In de vloer van de cella werden graven ingericht en op de muren bevinden zich nog altijd grafstenen die dateren van 896 tot 1103. De laatste erediensten werden er in 1834 gehouden. Daarna werd de tempel als een museum gebruikt. Niettemin vond er in 1934 nog een Te Deum plaats.