Proust, windturbines en tumuli

Marcel Proust draait zich om in zijn graf, zo las ik in De Standaard dit weekend. Het dorpje Illiers-Combray, vroeger gewoon Illiers, dat hij zo lief had, staat straks te midden van windturbines. In dat dorp in het huis van tante Léonie bracht de jonge Marcel zijn zomers door. In zijn vermaarde roman À la ­recherche du temps perdu gidst Proust de lezer door het dorp. En dat dorp wordt geleidelijk omsingeld door windturbines.

Nu is Illiers-Combray in het verre Frankrijk niet de enige plek waar de groene windturbines het erfgoed bedreigen en verdrukken. Ook in Vlaanderen kennen zij er wat van. Een mooi voorbeeld is de Avernassetombe, gelegen op het tombeveld langs de Hannuitstraat, tussen Montenaken en Cras Avernas. Met zijn hoogte van 7,8 meter en een doorsnede van 23 meter is de Avernassetombe één van de indrukwekkendste tumuli van Haspengouw. In 1865 werd de grafheuvel onderzocht. Het onderzoek wees uit dat hij vroeger reeds werd geplunderd.

Op de kaart van Jean de Beaurain die werd gemaakt naar aanleiding van de militaire campagnes van Lodewijk XIV in onze contreien (1690-1694) werd de tumulus aangeduid met twee heuvels, met vermelding van het toponiem “Tombe de Montenaken” of “Tombe d’Avenas”. Ook de kaart van Fricx (1706-1712) duidt twee heuvels aan met vermelding van het toponiem “Tombe de Montenaken”. Op de kaart van Villaret wordt deze grafheuvel tombe de Bosquée genoemd. Op de Ferrariskaart (1770-1778) wordt de tumulus zonder toponiem weergegeven. De kaart van Vandermaelen (1846-1854) noemt de tumulus “Tombe de Montenaken”.

De tweede grafheuvel op de kaarten van Beaurain en Fricx heeft vermoedelijk betrekking op de tombe Hémava die zowat 1,5 kilometer ten zuidoosten van de Avernassetombe lag. Hij werd in 1853 met de grond gelijk gemaakt. Tijdens die werken werd een grafkamer met grafmeubilair ontdekt. De voorwerpen werden verworven door een privé-verzamelaar. Op de kaart van Villaret wordt deze grafheuvel tombe de Hémavas genoemd, op de kaart van Ferraris Tombe de Hamavel. Ook op de kaart van Vandermaelen komt deze grafheuvel nog voor.

Het is duidelijk, de groene windmolens zijn niet altijd even vriendelijk, zeker niet wanneer men van erfgoed in ongeschonden landschappen houdt. Maar er is geen houden aan. Terwijl monumenten die in de weg stonden tijdens de 19^de eeuw gewoon werden verwijderd, worden ze nu omsingeld tot ze compleet versmacht eigenlijk amper nog erfgoedwaarde overhouden.