Het Romeinse wegennetwerk rond Tongeren vormt één van de belangrijkste historische en archeologische relicten die het landschap rond de oudste stad van België mee hebben vormgegeven. Het maakt deel uit van een groot en complex netwerk van (water)wegen, dat Rome verbond met de verste uithoeken van het Romeinse rijk. Zij weerspiegelden de politieke en militaire doelstellingen van de Romeinse overheid. Wegen waren voor de Romeinen een middel om de macht over een regio te verzekeren. Men spreekt in dat verband trouwens terecht van militaire wegen. Maar zij droegen evenzeer bij tot het civiele verkeer, de economische verbinding tussen de verschillende regio's, de communicatie van de imperiale administratie via de cursus publicus en de uitbouw van de militaire stationes, de eenheid van het Imperium Romanum.
De Romeinse weg tussen Tongeren en Sint-Truiden is een archeologisch relict van eerste rangorde. Vertrekkend vanuit Tongeren is de weg nog waarneembaar in het landschap, als weg, landbouwweg of wandelpad in Piringen, Bommershoven, Borgloon, Hendrieken, Voort, Hoepertingen, Rijkel, Brustem. Op kaart gezien gaat het om een zeer rechtlijnig traject van oost naar west. Vanaf Piringen kan men de Romeinse weg in de richting van Borgloon volgen tot in Brustem aan het voormalige militair terrein. Vanaf de Naamse steenweg in Bevingen ten westen van het militair domein is het opnieuw mogelijk de Romeinse weg te volgen richting Tienen. Langs de weg zelf kan de ‘reiziger’ nog andere belangrijke erfgoedrelicten ontdekken, onder meer de site van de villa van Broekom, de kluiskapel van Helshoven en de tumulus van Brustem.
Het tracé van deze weg maakte deel uit van de heerbaan die liep van Cassel over Kortrijk, Kerkhove, Velzeke, Asse, Elewijt en Tienen naar Tongeren waar hij aansloot op de weg van Bavay richting Keulen. Wegens het fragmentarische karakter van de archeologische restanten, in het bijzonder ten oosten van Steenvoorde, twijfelen sommigen aan het bestaan ervan. Maar de aanwezigheid van militaire steunpunten zoals Velzeke, waar de Romeinse vicus ontstond uit een Romeins legerkamp, zou zonder de heerbaan geen zin hebben. Het is een erg belangrijke weg, vermoedelijk wat jonger dan de weg Bavay-Tongeren, en een militaire weg in de ware zin van het woord. Met de val van het West-Romeinse Rijk in 476 n.C. is de geschiedenis van de Romeinse weg Tongeren - Tienen – Cassel evenwel niet afgelopen. De Romeinse hoofdwegen behielden ook tijdens de middeleeuwen en lang daarna dikwijls hun functie als belangrijke verkeersassen. Het is niet duidelijk hoe het traject tussen Tongeren en Tienen zich tijdens de vroege middeleeuwen ontwikkelde. Daarvoor is verder onderzoek onontbeerlijk. Maar men kan niet anders dan vaststellen dat tijdens de eeuwen die volgden op strategische plaatsen in de ruime omgeving van de weg zowel versterkingen, domeinen als nederzettingen werden gebouwd. De weg tussen Tongeren en Tienen werd lange tijd de Keulse weg genoemd en maakte deel uit van de grote Hanzeweg tussen Brugge en Novgogod. Het lijkt er dus op dat het middeleeuwse wegennetwerk zich stabiliseert en nadien gedurende eeuwen grotendeels ongewijzigd bleef. Het is dus niet te verwonderen dat deze weg op oude historische kaarten voorkomt zoals de kaarten van Villaret, Ferraris of Vandermaelen. Het verloop van de oude Romeinse wegen rond Tongeren kan trouwens vaak op grond van dergelijke kaarten worden bevestigd.
De grote vernieuwingen vonden vooral tijdens de 18de en de 19de eeuw plaats met de modernisering van het wegennetwerk en de aanleg van steenwegen. In 1819-20 werd de steenweg Sint-Truiden – Borgloon – Tongeren – Maastricht aangelegd. Deze weg tussen Sint-Truiden en Tongeren lag grotendeels ten noorden van de Romeinse weg en verbond rechtstreeks de centra van de betrokken steden. Tot het einde van de 18de eeuw of het begin van de 19de eeuw werd de Romeinse weg als voornaamste verbinding tussen de Haspengouwse steden Tongeren, Borgloon en Sint-Truiden gebruikt. Met de aanleg van de steenweg verviel de Romeinse weg tot een landweg die alleen nog door boeren en lokale bewoners werd gebruikt.
Voor dat fantastische ‘landschapsmonument’ bestaat veel te weinig aandacht. Sedert 2016 is het tracé slechts beschermd als vastgesteld landschapsatlasrelict (https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/300391). Van een bescherming als monument is nog steeds geen sprake. Romeinse weg van Widooie tot Sint-Truiden verdient naast wetenschappelijk onderzoek ook een aantrekkelijk publiekswerking die verder gaat dan de jaarlijkse bloesem- en fruittochten. Er zijn goede voorbeelden. In Zuid-Frankrijk is het niet mogelijk langs de Via Domitia te kijken dankzij website, overvloedige bewegwijzering en publicaties die van deze oude Romeinse weg via een bescheiden maar efficiënte ontsluiting een echte historische sensatie maken. Wandel en fietsroutes zijn uitgestippeld. Zelfs wie tijdens zijn verlof met de wagen van Nîmes naar Béziers rijdt, komt langs de autosnelweg zonder twijfel de borden tegen met de mededeling ‘Vous longez la via Domitia’. In Vlaanderen werd alvast op een sterk vergelijkbare wijze een aanzet gegeven in Velzeke. In Limburg moet dat met de oudste weg van Vlaanderen toch ook mogelijk zijn.